پرده ­هاي صدا

صدا داراي پرده­ هايي است كه در آواز با عناوين (دو ـ رِ ـ مي ـ فا ـ سُل ـ لا ـ سي) به آن اشاره مي شود.

• چهارچوب کلی استفاده از پرده های صدا در مجالس

يك برنامه مداحي در پرده هاي مختلف صدا معمولا به ترتیب زیر صورت مي گيرد .

و معمولا از پرده هاي پايين شروع شده و ـ با توجه به محتوا و مجلس ـ به پرده هاي بالاتر صعود صورت مي گيرد و پس از فراز و نشيبهاي مقتضي ، در نهايت با پرده هاي پايين به پايان مي رسد.

1. پرده پایین (زیرصدا)
2. پرده های متوسط (می تواند چند پرده باشد)
3. پرده اوج
4. سقف صدا با توجه به ضرورت
5. نشست(به ترتیب از اوج شروع و پس از پرده های متوسط، مجلس با پرده پایین ختم می شود)

چند نکته:

الف) صعود به اوج و سقف صدا الزامی نیست و گاهی حتی جایز نیست.

ب) ممکن است این چهارچوب در یک مجلس چند بار تکرار شود.

ج) در بعضی محافل با توجه به شرایط (که مداحی قبل از ما خوانده ویا شرایطی از این دست ) باید مجلس در پرده های بالاترشروع شود.

• اصطلاحات مربوط به پرده های صدا

الف) پردة محوري خواندن

معمولا محور اصلي خواندن روي يک يا چند پرده صورت مي گيرد؛ اين يک يا چند پرده را پرده محوري خواندن مي ناميم.

1. تنوع پرده هاي صدا

استفاده از پرده هاي مختلف صدا، از یکنواختی در خواندن جلوگیری می کند ؛ که آن را تنوع پرده هاي صدا مي ناميم.

1. پردة صداي کف و سقف

هر سبکی اعم از ضرب دار و بدون ضرب  (نوحه ، سرود يا شعر) ـ از جهت پرده هاي صدا ـ پرده اي دارد که پايين ترين پرده صداي سبک است ؛ پردة کف ناميده مي شود. و همچنين دارای بالاترين پرده صداي سبک ، پرده سقف نام دارد.

نکته:سقف صدا با پرده سقف تفاوت دارد و ممکن است سقف صدای شما بالاتر از پرده سقف سبک باشد.

1. تناسب پرده هاي صدا

بين پرده هاي مختلف هر سبک ، فاصله استانداردي وجود دارد که با شنیدن قابل درک است، اين فاصله استاندارد اگر رعايت شود مي گوييم تناسب پرده هاي صداي سبک رعايت شده است. حال اگر ذاکري به دلايلي ـ که بيان خواهد شد ـ اين فاصله استاندارد را رعايت نکند و پرده ها را بالا و يا پايين تر از الگو بخواند ، نظم منطقي بين پرده ها به هم مي خورد و ما اصطلاحا مي گوييم دچار عدم تناسب در پرده هاي صدا شده است.

• دلايل ايجاد عدم تناسب در پرده هاي صدا
• عدم تسلط کامل بر سبک الگو(در صورتيکه از روي الگو مي خوانيد)
• عدم آمادگي صدا براي پياده کردن پرده هاي بالاي سبک. (اين در حالتي است که فکر مي کنيد صدايتان آمادگي پياده کردن پرده هاي بالا را دارد، اما وقتي اوج مي رويد ، ضعف صدا مشخص مي شود و به صورتي ناهمگون ، پرده اي پايين مي آييد که با پرده هاي ديگر سبک ، فاصله استاندارد را ندارد)
• شروع خواندن در پرده بالا. (پرده شروع باید بر مبنای دانگ صدا انتخاب شود)(اين در حالتي است که صدايتان نسبتا آماده است اما خواندنتان را بالا شروع مي کنيد در حدي که اوج سبک ـ با اين پرده شروع ـ به قدري بالاست که توان نهايي صداي شما به آن ارتفاع نمي رسد ولذا وقتي اوج مي رويد ، به صورتي ناهمگون ، پرده اي پايين مي آييد که با پرده هاي ديگر سبک ، فاصله استاندارد را ندارد)

• راهکار اصلاح عدم تناسب در پرده هاي صدا

ــ اولا سبکهاي الگو را ـ با گذاراندن صحيح مراحل تمرين ، مخصوصاً همخواني با الگو ـ ملکه کنيد .

ــ ثانياً با صداسازي کامل ، توان لازم جهت خواندن پرده هاي بالاي سبکها را به دست آوريد.

ــ ثالثاً پرده شروع را طوري انتخاب کنيد که توان خواندن پرده اوج آن را داشته باشيد.

راهکار انتخاب صحیح پردة شروع:

براي انتخاب پرده مناسب براي شروع ، مي توانيد در تمرين ها ، ابتدا اوج سبک الگو را بخوانيد ، سپس نشست کنيد، اين پرده نشست مناسبترين پرده شروع شماست و شما در اوج آن دچار عدم تناسب پرده هاي صدا نخواهيد شد.

نكات كلي پيرامون پرده هاي صدا

1. پرده محوري خواندتان را متوسط قرار دهيد چراکه اگر پايين باشد مستمع خموده و بي حال مي شود و تأثير گذاري شما پايين مي آيد و اگر بالا باشد ، در تناسب پرده هاي صدا دچار مشکل مي شويد ، صدايتان زودتر خسته مي شود و مستمع نيز توان زمزمه و نجواي همراه شما را نخواهد داشت.
2. در خواندن نوحه و سرود ، هنگام گرفتن ذکر شور ، اگر پرده محوري سبک بالاست ، ذکر شور را در پرده کف سبک بگيريد و اگر پرده محوري سبک پايين است ، ذکر شور را در پرده سقف سبک بگيريد.
3. در محافل مولودي، حماسی خوانی و ادعیه زیارات طولانی تنوع پرده هاي صداي بيشتري لازم است، چراکه خود تنوع پرده هاي صدايي در شادتر شدن مجلس مؤثر است.
4. اجزاي کلي يک مجلس بايد با هم داراي تناسب پرده هاي صدا باشند.

اجزای کلی یک مجلس

الف) بسم الله و مقدمات عربي ابتداي مجلس.

1. توسل به امام زمان(عج)و تعیین مناسبت.
2. شعر مناسبت.

د)    روضه(شامل مقدمه ، اصل روضه ، گره مرثیه و گریز )

1. سينه زني(زمينه(ضرب تک)، نوحه ، مظلوم کشيدن ، واحد(سبک و سنگين)، ذکر دودمه ، شور)
2. مناجات انتهاي مجلس و دعا.