مداح کیست مداحی چیست؟

مداح و ذاکر ، عنوانی با فضیلت برای کسانی است که رسالت بزرگی در تبلیغ اهداف ائمه و سیره آنان دارند ، ما در این قسمت پیرامون این موضوع بحث خواهیم کرد :

(الف) در لغت :مداح ، یعنی ستاینده ، ستایشگر.... ، آفرین سرای ، بسیار ستاینده ، بسیار ستایش کننده ، مدیحه‌گو ، مدحتگر ، مدح کننده که فضایل و محاسن ممدوح را بیان کند و برشمارد.

(ب) در اصطلاح :

یعنی ذاکری که ایستاده در کنار منبر ، و به شعر و مدایح اهلبیت(ع) و مصائب آنها مبادرت می‌ورزد یا روان در کوی و بازار اشعار اهل بیت(ع) را به آواز می‌خواند.

مداحی کردن یعنی مدح سرودن ، فضایل ممدوح را به شعر در آوردن ،اشعار در فضایل و مصائب اهلبیت‌(ع) خواندن.

- اما در فرهنگ عاشورا به معنای وسیعتری اشاره شده و آن اینکه :

ذاکر یعنی یاد آورنده ، کسی که از مصائب اهلبیت(ع) می‌گوید و مردم را می‌گریاند ، چه مداح باشد چه واعظ منبری.

ذاکر اهلبیت(ع) عنوان پر افتخاری است ، برای کسانی با مداحی و مرثیه‌خوانی ، نام و یاد و فضایل و مظلومیت‌های خاندان پیامبر را زنده می‌کنند ونقشه دشمنان را در فراموشی سپردن ظلمهای خود به دودمان رسالت ، خنثی می‌کند.

صنعت مداحی از زمان امام صادق (ع) تبلور پیدا کرد. در واقع مدیحه خوانی و مرثیه از آغاز خلقت رواج داشته است. اولین مرثیه خوان نیز جبرئیل امین است آن زمانی که بر آدم (ع) روضه ای از مصیبت اباعبدالله الحسین (ع) را بازگو نمود. لکن نمود و نمایان شدن آن، از زمان رئیس مذهب جعفری، آن هم با برگزاری مراسمات خاص، واقع گشت.

در معنای لغوی، مداحی یعنی مدح کسی را گفتن. لکن در زمینه ی اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) که خاصه امروز، مداحی به مدح این خانواده اطلاق می شود، ابواب گوناگونی را ایجاد کرده است. در واقع آن هدفی که از این کار، مد نظر اهل بیت (علیهم السلام) بود، بوجود آورنده ی این انواع بود.

در جلسه ای که دعبل، شاعر اهل بیت (علیهم السلام) در حضور امام رضا (ع) در دربار مأمون (علیه العنه) مرثیه ای از مصائب وارده به اهل بیت (علیهم السلام) را می خواند، امام رضا (ع) بیتی به آن اضافه فرمود که مضمون آن، بیان ظلمی که در آینده نیز توسط مأمون (علیه العنه) به ایشان می شود، بود. بنایراین از این ماجرا به سادگی می توان استنباط کرد که هدف این صنعت، القای عاطفی معارف اهل بیت (علیهم السلام) در کنار بازگو کردن ظلم های وارده به این خانواده جهت روشنگری و تذکر به مردم است که مردم حواسشان به امام زمانشان باشد. در واقع با استفاده از این صنعت صفات ایشان بازگو شود که اینها که بودند؛ چه خصایصی داشتند؛ بر همه روشن شود که ایشان چه مقام والایی داشتند و در واقع باب مدح را با این دیدگاه ابداع نمودند. سپس به بیان اتفاقات و مصایبی که در عدم شناخت حقانیت امام معصوم بر سر این خانواده آمد و بیان علل رخداد این اتفاق. البته قصد در این باب مداحی، غلیان عاطفی مردم به واسطه ی فطرت خداجو که چه آوردند بر سر انسان کامل است و در واقع باب مرثیه نیز اینگونه باز گردید. در مرحله ی آخر پس از بازخوانی این پرونده ی دردناک نتیجه ایست که باید اتخاذ گردد و آن جمع شدن حواس ها برای رویارویی با اتفاقاتی که می خواهد بر امام زمانشان بیاید و آنها (مردم) باید مراقب این ماجراها باشند که نکند ما نیز با امام معصوم خود، با انسان کامل زمان خود چنین بکنیم.

در واقع این جا نیز بعد ماورایی مداحی نیز بوجود آمد که برای جلوگیری از حکومت ظالمان، اسم خاصی بر آن اتخاذ نشد. چرا که اگر حکومت طاغوت، مطلع از این ماجرا می شد، بساط این ماجراها را جمع می ساخت. تا آنجا که در زمان رضا خان، برگزاری مراسم عزاداری اهل بیت (علیهم السلام) مخصوصاً اباعبدالله الحسین (ع) ممنوع شد؛ چرا که حکومت طاغوت به این بعد از ماجرای صنعت مداحی تا حدودی پی برده بود.

پس در این صنعت با 3 روند و زمینه روبرو هستیم؛ عشق، عاطفه و عرق. عشقی که انسان را مطیع انسان کامل سازد؛ عاطفه ای که انسان را برای وارد شدن چنین مصیبتی بر چنین کسانی بگریاند (یعنی نه این که چون تو را کشتند می گریم؛ نه، برای این که چون تویی را کشتند می گریم) و عرقی که انسان را نسبت به پاسداری از انسان کامل زمان خود جریح سازد. لذا اگر در مداحی اهل بیت (علیهم السلام) این 3 بخش اجرا شد، می توان این را مداحی نام نهاد. لکن متأسفانه جامعه ی امروز ما خالی از تمامیت ابعاد مداحی است.

آن بعدی از ماجرا که امروز در جامعه اسلامی ما مورد ترویج است، تنها بعد عاطفی ماجراست. اگر مداحی هم بعدی دیگر را پیگیری کند، از چشم جامعه می افتد. امروز جامعه اینگونه می پسندد که مداحان به این سمت می روند. البته این دید متأسفانه دید کالا محروی و رقابت اقتصادیست.

مداحان امروز جامعه ی ما طوری که سیر رضایتمندی جامعه بر آنها وارد است طی طریق می کنند و البته متأسفانه اصلی ترین علت بوجود آمدن این ماجرا فقط و فقط ما (یعنی آحاد جامعه) هستیم. البته لازم به ذکر است پسند مداحان باید پسند معصومین باشد نه پسند جامعه.

فراموش نمی کنم ماجرایی را که در آن فردی ترجیح دادن آنچه مورد پسند جامعه است را به پسند اهل بیت (علیهم السلام) به بنده القا می کرد. مداحی سبک پرستی، بازی با دستگاه های موسیقی و ساختن آهنگ و نوا، تنها هدفی است که امروز یک مداح (آن هم از نوع جامعه پسندش) در سر می پروراند. آیا این سؤال برای شما جالب نیست: چرا مداحان بزرگواری چون حاج علی انسانی، حاج غلامرضا سازگار، حاج حسین هوشیار و... امروز آن طور که دیگران روی بورس هستند، اسمشان گوش نواز نیست؟ چرا کسی حلوا حلوا نمی کند اسم شان را؟ تنها دلیلش این است که این بزرگواران در دستگاه و سبک و موسیقی آن طوری که دیگران عمل می کنند جذاب نیستند و به بیان عامیانه کسی با خواندن آنها حال نمی کند! این تنها دلیلی است که اصالت مداحی با آن هدف متعالی امروز در حاشیه که چه عرض کنیم، کیلومترها در اوت است.

« قشنگ خواندن » تنها واژه ایست که از زبان ها می شنویم. لکن کسی با محتوای زیبا و عرفانی و امام محوری، که از پایه های اصلی مداحی است کاری ندارد. همه (چه قشر مذهبی تیر چه کسانی که با مداحی سرگرم هستند) به میزان اشکی که از یک شعر نوحه یا سینه زنی از چشم مستمعین جاری می شود یا به میزان به بهی که از زبان آنها شنیده می شود کار دارند. اکثراً به مدح واقعی از اهل بیت (علیهم السلام) کار ندارند.

تا جایی که صدای رهبر معظم انقلاب را در آورند که آقا، مدح عباس (ع) در بازوی پیچیده و قد رشیدش نیست. کسی به عرقی که باید در اثر این روضه ها نسبت به ولایت فقیه (چه مطلقه چه نائبه) در افراد به وجود بیاید کاری ندارد. رهبری فرمودند: عظمت عباس (ع) در تبعیت محض از امام زمانش است؛ در تعصبی که به ولی زمانش دارد است. اما... کو گوش شنوا.

اگر ما که مستمع مداحی مداحان اهل بیت (علیهم السلام) هستیم از مداحی، طالب و خواستار آن 3 بعد و باب اصلی باشیم، مداحان نیز به خود می آیند و آن سه بعد مهم و اساسی را رعایت می کنند. چرا که هدف مداحی ما فعلا جلب رضایت مشتری است. پس، بسم ا... .